Dit blog gaat over oude borduurpatronen uit de 19e eeuw.
Met name de hand ingekleurde patronen en borduurpatronen die als bijlages bij de 19e eeuwse handwerktijdschriften verschenen. Maar ook kleine leporello gevouwen boekjes met alfabetjes en verschillende motiefjes zullen de revue passeren. Ik hoop dat je geïnteresseerd raakt en regelmatig kijkt. Ik wens je veel plezier!

maandag 28 december 2015

Roosje m'n roosje...


Dit heel kleine borduurpatroontje dat met de hand is ingekleurd is al jaren onderdeel van mijn verzameling. Het zit in een van de mappen met patronen waarvan de uitgever niet bekend is. Een naamloos ontwerpje.
Wat valt er te zeggen over dit kleine, maar ontroerende rozentakje?

 
De voorstelling is nog geen 60 millimeter hoog en 84 millimeter breed. Het is waarschijnlijk van een groter borduurpatroon afgeknipt en vervolgens op een dik stuk karton geplakt. Links onder het ontwerpje is met potlood P33 gezet. Het raster is gedrukt en heeft dikke lijnen om de 5 ruitjes. Zo'n raster maakte men voornamelijk in Duitsland in het tweede gedeelte van de 19e eeuw. De uitgever Heinrich Kühn is een van de uitgevers, die op deze manier zulke rasters drukte (steendruk) maar dat wil niet zeggen dat dit een ontwerp van deze uitgever is. De grootte van het ontwerp heeft ook niets te maken met de keuze voor een dergelijk raster. Ik kom grote en zeer grote borduurpatronen tegen die ingekleurd zijn op zo'n ondergrond.
 
Het ontwerp bestaat uit een motiefje met twee roze roosjes in vier of vijf tinten roze. De kleine blaadjes bestaan uit drie tinten groen. Waarschijnlijk is aan de verf een kleine hoeveelheid gom toegevoegd. Het zou kunnen dat men dit motiefje op karton heeft geplakt om het te kunnen verhuren. Dit werd door handwerkwinkels in de 19e eeuw veel gedaan om ook mensen met een kleine portemonnee de gelegenheid te geven hun favoriete borduurpatronen te borduren.

Borduurpatronen die op karton (of soms op hardboard) zijn geplakt zijn vaak erg sleets door het vele gebruik en ook de kwaliteit van de ontwerpen lieten vaak te wensen over, hoewel ik ook hele mooie voorbeelden tegen kom.
Ik denk dat dit aardige patroontje vanuit de foto goed is te borduren en in één avond te maken valt.
Veel plezier voor degenen die dit willen maken!

dinsdag 20 oktober 2015

Mooi ingekleurd


Niet alle hand ingekleurde borduurpatronen zijn "mooi" bewaard gebleven. De meesten hebben gebruikssporen: vlekken, scheurtjes, sleetse plekken, verkleuringen en zijn soms een paar keer gevouwen geweest. Dat is logisch, want ze werden vaak bij het borduurwerk in naaikistjes bewaard.
Dit kleine borduurpatroon (10,5 bij 10,5 cm) dat staat op een vel dun karton van bijna A4 formaat is wel goed bewaard gebleven! Het dunne karton is wat gevlekt, maar dat is niet goed te zien op de foto. De vlekken zijn lichtgeel van kleur en ik noem deze vlekken "verblekingen". Het lijkt wel of er iemand bleekwater op heeft gesprenkeld. Het zou kunnen dat nog niet ingekleurde rasters langere tijd in de drukkerij bleven liggen en misschien met de chemische producten die gebruikt werden in aanraking kwamen.

Het ingekleurde gedeelte is echter heel mooi gebleven. Het raster is een koper of staalgravure en is zorgvuldig ingekleurd en de kleuren zijn helder en vol. De voorstelling heeft blauwe viooltjes als onderwerp en ze zijn door bladeren en krullerige guirlandes met elkaar verbonden. De kleuren zijn prachtig, niet beschadigd of sleets en het patroon is goed na te borduren. Waarschijnlijk is  het een tapisseriepatroon en de achtergrond zou bijvoorbeeld met zwart geborduurd kunnen worden.


Hertz & Wegener No 17.723

Het borduurpatroon is gemaakt door de uitgever Hertz & Wegener uit Berlijn.
Het patroonnummer is no 17.723. Ik heb ook no 17.627 in mijn collectie en dat is een soortgelijk ontwerp, maar dan met andere bloemen.
A. Hertz is koopman en is sinds 1828 verbonden met C.F.W. Wegener, die als boekhandelaar in de woninggids van Berlijn staat. Vanaf 1828 gaan zij samen als kooplieden in de Breitestrasse 5 als "Seidenhändler" verder. In de loop van de jaren daarna gebruiken ze verschillende benamingen voor hun zaak, breiden hun werkzaamheden uit en verhuizen zij diverse keren. Omdat zij hun adres niet onder de borduurpatronen hebben gezet is de precieze datering van de talloze borduurpatronen die ze hebben geproduceerd niet exact mogelijk, dus dateren wij ze voor het gemak tussen 1828 en 1888, dat is de datering die ook Heidi Müller in haar publicatie gebruikt heeft.

In de familie van Hertz komen verschillende kleurders voor en waarschijnlijk is van die kennis in de uitgeverij geprofiteerd. Het bedrijf groeit uit tot een toonaangevend bedrijf in borduurpatronen, gecombineerd met een zijden, wollen garens, canvas en tapisserie warenwinkel.
Ook de export staat bij hen hoog in het vaandel. Van de borduurpatronen van Herz & Wegener kan ik vertellen dat ik er zo'n 275 heb bestudeerd. De onderwerpen op de patronen zijn talloos en de inkleuringen zijn van goede tot zeer goede kwaliteit. Waarschijnlijk zijn voor veel borduurontwerpen kunstenaars ingezet, zoals heel gebruikelijk in die tijd en hadden ze goed opgeleide inkleurders in dienst.
Hertz & Wegener volgden net als een aantal andere grotere uitgevers de "mode" in borduurpatronen op de voet. Wat mij opvalt is dat deze uitgever zeer langdurig gebruik is blijven maken van rasters die door middel van koper of staalplaten werden gedrukt en dat hij niet zoals Heinrich Kühn al in een vroeg stadium deed, overgegaan is op het drukken van rasters door middel van steendruk.
Tot 1932 zijn Hertz & Wegener in de woninggids te vinden. Of daarna het bedrijf nog bestaan heeft is niet bekend.

zondag 9 augustus 2015

Heinrich Kühn: een bekende onbekende.


De zomer nodigt niet erg uit om een blog te schrijven en bij te houden. Soms moet voor een artikel nog wat onderzoek worden gedaan. Maar ik ga nu weer aan de slag, want het bloggen levert mij ook waardevolle nieuwe contacten op, heb ik gemerkt!
Dit keer laat ik een borduurpatroon zien van Heinrich Kühn, een bekende grote uitgever uit Berlijn, die, net als Sajou een grote productiviteit aan de dag legde wat betreft het vervaardigen van hand ingekleurde borduurpatronen. Daarnaast gaf hij leporello boekjes uit die in het begin hand ingekleurd waren. Later werden het gedrukte exemplaren.



Heinrich Kühn Moderne Stickvorlagen No 1013
Hij bezat in Berlijn een grote manufacturenzaak, waar hij behalve borduurpatronen en patronenboekjes ook wol, garens, haakmaterialen en canvas verkocht.
Vóór die tijd was hij werkzaam bij de uitgever Hertz & Wegener als vertegenwoordiger van borduurpatronen en hij begon in 1867 zijn eigen bedrijf, dat al snel uitgroeide tot een van de grootste firma's op zijn gebied. Innovatie was hem op het lijf geschreven. Eigenlijk net zoals bij Sajou het geval was. Hij was een van de eersten in Duitsland, die het ambacht met de hand inkleuren aanpaste naar het inkleuren met sjablonen. Hiervoor werden per borduurontwerp soms wel 30 verschillende mallen gemaakt, die op het raster gelegd werden. Daardoor konden meerdere rasterruitjes tegelijk ingekleurd worden. Het was daarom niet meer nodig om kleurtekens op koperplaten te graveren, zoals dat in de eerste helft van de 19e eeuw gebruikelijk was. Hij bespaarde hierdoor werk, tijd en dus geld.

Daarnaast was hij een van de eersten, die het graveren van de koper of staalplaten verving door een andere techniek: de steendruk, die hij gebruikte voor het drukken van de rasters.
Hierdoor was het mogelijk om talloze afdrukken te maken, die vervolgens met behulp van sjablonen werden ingekleurd. De bewerkte stenen bleven lange tijd zonder kwaliteitsverlies bewaard en konden na het schoonmaken direct weer gebruikt worden.
Omdat Heinrich Kühn een groot bedrijf had, was hij in staat om kleinere bedrijfjes die failliet gingen op te kopen, of hij kocht de voorraad borduurpatronen op, die hij vervolgens onder zijn eigen naam weer uitgaf.




Heinrich Kühn Moderne Stickvorlagen No 1013
 
 
In dit boekje (242 mm hoog en 163 mm breed) staan zes tafereeltjes met molens in winterse landschappen. Allen zijn blauwwit van kleur. Het raster is door middel van steendruk gedrukt en met sjablonen ingekleurd. Vaak waren dit soort tafereeltjes bestemd voor de export, die zich in deze tijd steeds meer ontwikkelde.
Dit boekje kocht ik begin dit jaar van een collega-verzamelaar en ik vind het leuk om er iets van te laten zien!
Van de firma Heinrich Kühn is mij verder niet zoveel bekend. Heidi Müller meldt in haar boek: "Rosen, Tulpen, Nelken", dat de firma na 1977 nog zou bestaan, maar ik heb er zelf niets over kunnen vinden. Het kan zijn, dat de firma onder een andere naam verder is gegaan.
Wel hebben wij in de woningwijzer van Berlijn een indrukwekkend aantal werkadressen van hem gevonden, zodat de borduurpatronen en de boekjes met borduurpatronen enigszins gedateerd kunnen worden als ze van een adres zijn voorzien.

Bron: Heidi Müller: Rosen, Tulpen, Nelken. 1977.
Informatie over het ambacht steendrukken: steendrukmuseum Valkenswaard




dinsdag 2 juni 2015

Typisch 19e eeuw?

Dat is deze keer de vraag!
Vandaag laat ik een hand ingekleurd borduurpatroon van de uitgever A. Todt zien. Hij deed in het midden van de 19e eeuw zijn werk in Berlijn en heeft dit typische borduurpatroon uitgegeven. Het borduurpatroon met het nummer 7443 (rechtsboven) bestaat uit twee randen die in geometrische lijnen zijn opgezet. Het bovenste rechts is uitgevoerd in rood, blauw en beige-bruintinten en heeft een hoogte van 24 (kruis)steken.
Het grote links en onderaan lijkt een ingewikkelde constructie in rood, groen, geel, oranje, wit en zwart en paars. Dit motief heeft een hoogte van 37 (kruis)steken.



A. Todt in Berlijn, patroonnummer 7443.

Op dit borduurpatroon staan de summiere gegevens van de uitgever links onderaan. Rechts is nog net te zien hoe hoog het motief wordt. Het patroonnummer was niet altijd een indicatie dat er door de uitgever werd doorgenummerd van 1 tot.... , dus het nummer geeft niet altijd een indicatie van de "leeftijd" van het patroon.
Het motief is ingekleurd op een gedrukt raster. Op deze foto is het niet goed te zien, maar onder de verf zijn een aantal kleurtekens zichtbaar. Ze werden op het raster ingegraveerd om houvast te hebben voor het inkleuren van de verschillende kleurtinten.
Mijn voorkeur gaat er altijd naar uit om het borduurpatroon op het gehele papier geplaatst te bekijken en te fotograferen. Op deze manier kom ik soms meer aan de weet. Ik zal dus nooit minder handzame formaten afknippen of omvouwen. Dat is een doodzonde in mijn ogen! Het komt echter regelmatig voor dat er afgeknipte exemplaren te koop worden aangeboden, waarvan ook nog eens alle gegevens zijn afgeknipt of waarvan de gegevens zijn weggekrast en niet meer te herleiden zijn.

In de 19e eeuw werden meer gestileerde en geometrische motieven gebruikt in borduurpatronen. Deze waren dikwijls van latere datum dan deze, meestal het laatste kwart van de 19e eeuw is mijn ervaring en ze werden bijvoorbeeld gebruikt voor randjes en doosjes en voor tapisseriepatronen voor kussens. Dit borduurpatroon is voor mij een vreemde eend in de bijt. Waarom?

In het midden van de 19e eeuw overheersten de bloemen en boeketten op borduurpatronen. En verder allerlei soorten dieren, zoals poezen en honden, lieflijke tafereeltjes met kinderen en dieren, pantoffels, jachttafereeltjes en gebouwtjes, gedenktekens en heel veel gebruiksvoorwerpen die geborduurd konden worden.
Ik doe hierbij een oproep aan degenen die iets meer weten over kunstgeschiedenis en stijlen uit deze periode. Ik ben zelf niet thuis in deze materie. Misschien dat iemand mij kan vertellen of dit een bekend stijlmotief is en waar het vandaan komt.
De bedoeling van het maken van deze hand ingekleurde patronen, die toch in een behoorlijke oplage werden gemaakt, was het verkopen ervan! En dit is in mijn ogen zeker geen gangbaar motief en ik kan me niet goed voorstellen dat er veel borduursters dit graag wilden borduren. Misschien is het gebruikt voor een tapijt?
Ik ben benieuwd naar de reacties!

vrijdag 22 mei 2015

In memoriam JOHN LANDWEHR

Op 12 mei jongstleden is John Landwehr plotseling overleden.
Hij stond bekend als een veelzijdig verzamelaar. Samen met zijn vrouw Josephine verzamelde hij borduurpatronen uit de 19e eeuw en dat is de reden waarom hij vandaag onderwerp op mijn blog is.
Hij was goed bekend in de wereld van de antiquairs, waardoor hij ingang had bij veel verzamelaars, kopers en verkopers. Behalve borduurpatronen verzamelde hij ook kinderboeken uit de 19e eeuw, oude kookboeken en andere historische boeken. Hij schreef een flink aantal boeken over zijn verzamelingen, meestal met een kwinkslag.


Ex libris van John Landwehr: Een leven zonder boeken
is de dood. (aan Seneca ontleend motto)

In 1995 heeft het echtpaar Landwehr-Vogels hun uitgebreide collectie borduurpatronen geschonken en gedeeltelijk verkocht aan de gemeente Tiel, die de verzameling onderbracht in het Regionaal Archief Rivierenland aldaar. Hier worden ze sindsdien goed bewaard in een geklimatiseerd depot.
De collectie kreeg de naam "Atlas Landwehr-Vogels" en bestaat uit duizenden hand gekleurde borduurpatronen, bijlages bij tijdschriften uit de 19e eeuw en oude, zeer oude, maar ook hedendaagse boeken over handwerken en borduurpatronen. Daarnaast is er in de collectie een indrukwekkend aantal voorwerpen die met hun verzameling te maken heeft, sommige van museale kwaliteit.

Eén van de voorwaarden voor schenking was, dat de Atlas op gezette tijden tentoongesteld zou worden. Het Regionaal Archief heeft dat ook gerealiseerd.
In 1997 vond de eerste tentoonstelling plaats in het streekmuseum van Tiel, genaamd: "Steek voor steek".
In 2003 in het Stedelijk Museum in Zwolle, genaamd: "Borduren in de 19e eeuw".
In 2008 in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem: "Met liefde op linnen".
Daarnaast waren er in het Regionaal Archief Rivierenland een paar kleinere tentoonstellingen in 2000 en in 2005 te zien.
In 2017 zal in de Kantfabriek in Horst opnieuw een tentoonstelling worden gehouden van hand gekleurde borduurpatronen uit de Atlas Landwehr-Vogels en uit mijn eigen collectie en ik hoop dan mijn boek over dit onderwerp te presenteren.

Begin 2005 kwam ik met het Regionaal Archief in contact vanwege mijn grote passie voor de hand gekleurde borduurpatronen, waarna in samenwerking met de vereniging MERKWAARDIG de tentoonstelling in Arnhem werd gerealiseerd. In 2009 werd ik vrijwilliger bij het Archief, met als taak het beschrijven van de gehele Atlas.
In de loop van 2005 vond mijn eerste contact plaats met het echtpaar Landwehr-Vogels. Mijn bedoeling was om wat meer achtergrondinformatie van hen te vernemen over hun verzameling. Het zijn een aantal gedenkwaardige bezoeken geworden in de jaren daarop. Ook al hadden zij de borduurpatronen niet meer in huis, hun passie over het verzamelen ervan klonk door in hun verhalen.

John Landwehr liet mij - met witte handschoentjes aan - het oude patronenboekje van Johann Sibmacher zien: "Newes Modelbuch in Kupffer gemacht", een uitgave uit 1604! Het staat vol met prachtige oude borduurpatronen die op koperplaat zijn gemaakt. Toen hij zag dat mijn interesse groot was, kwamen meer boeken op tafel die hij mij liet zien en daaruit kon ik opmerken dat zijn passie voor oude boeken zeer groot was.
Zijn vrouw Josephine was meer van de borduurpatronen en kon daar veel over vertellen. Zij schreef in 1984 het boek: "Historische kruissteekpatronen", dat nu alleen antiquarisch te verkrijgen is. Ik heb dit keer de achterkant van het boek gefotografeerd. De voorkant is inmiddels wel bekend bij velen. De patronen achterop zijn door John Landwehr en zijn vrouw geschonken in juni 2012, bij de opening van het nieuwe gebouw van het Regionaal Archief Rivierenland. Het zijn opmerkelijke grote patronen, waarvan de J en de L een onderdeel zijn. Ze zijn met clownsfiguren versierd: de letters van hun voornamen.


Door de verzameling van John en Josephine Landwehr-Vogels ben ik in de gelegenheid gesteld om al deze prachtige borduurpatronen te beschrijven en te bestuderen en daardoor veel kennis op te doen, met name van de grote hoeveelheid hand gekleurde borduurpatronen.
John Landwehr is 91 jaar geworden.

















zondag 17 mei 2015

Over SAJOU gesproken...


Het is ongetwijfeld zo, dat de uitgever/fabrikant Jacques Simon Sajou (1805-1882) uit Parijs één van mijn favoriete uitgevers van borduurpatronen uit de 19e eeuw is. Het heeft als reden, dat hij zeer veelzijdig bezig is geweest en een aantal uitvindingen heeft gedaan, die zijn bedrijf en dus ook de handwerkwereld ten goede zijn gekomen. Hij was zeer innovatief en hij zorgde er voor dat zijn producten op een goede manier "aan de vrouw" kwamen. Ten slotte was hij een sociaal denkend mens: in zijn atelier had hij jonge weesmeisjes in dienst die hij onder andere opleidde tot inkleurders, zodat ze in de grote buitenwereld hun eigen kost konden verdienen. Hij liet ze daarnaast onderwijs en godsdienstles geven. Ze woonden op zijn bedrijf en zijn vrouw zorgde goed voor hen tot het moment dat ze op eigen benen konden staan.

Sajou begon met hand ingekleurde borduurpatronen. In het begin keek hij deze kunst af van de Berlijnse uitgevers. Het copyright was toen nog niet zo'n issue! Duizenden borduurpatronen van goede tot zeer goede kwaliteit bracht hij uit. Gaandeweg de tijd gaf hij grote, maar ook heel kleine gedrukte patronenboekjes uit. Vele honderden boekjes met vele alfabetjes en kleine motieven, die in kruissteek geborduurd konden worden kwamen op de markt, maar ook gaf hij patronenboekjes uit met witwerkpatronen, die bedoeld waren voor het borduren van monogrammen en grote tot zeer grote letters voor tafellakens, gebruikstextiel en beddengoed. Andere handwerktechnieken die hij in zijn boekjes beschreef waren: breien, haken, tapisserie, macramé, filet doorstopwerk, frivolité, bloemen voor wolwerk, kantklossen enzovoort.

Hij won vele prijzen op wereldtentoonstellingen en de juryrapporten waren erg lovend over zijn werk en zijn betekenis voor de handwerkindustrie.
Hij heeft zijn medewerking verleend aan het tijdschrift "La Brodeuse", waarvoor hij vele met de hand ingekleurde borduurpatronen graveerde. Het Regionaal Archief Rivierenland heeft een aantal (bijna) complete jaargangen van dit tijdschrift, die van uitzonderlijk goede kwaliteit zijn.

In 1851 lanceerde hij "de Guide Sajou": een handwerktijdschrift voor dames, waarin hij vele technieken uitlegt en patronen weggeeft. Het kwam maandelijks uit en bijgevoegd waren steeds een hand ingekleurd patroon, een gedrukt vel met diverse patronen voor gebruiksartikelen en een vel met een patroon voor andere technieken, bijvoorbeeld haken. Hij gaf in zijn tijdschrift antwoorden op vragen van lezers en bedacht steeds weer andere toepassingen.
Daarnaast wist hij als geen ander reclame voor zijn bedrijf te maken, door de veelzijdigheid van zijn producten te benadrukken, maar ook de goede kwaliteit. Het tijdschrift heeft echter maar vier jaren bestaan, daarna duikt hij steeds weer op als medewerker/deskundige bij andere Franse en ook andere buitenlandse tijdschriften.

Het kost mij moeite om niet nóg meer over Sajou te vertellen. Een groter verhaal over deze bekende uitgever zal ik in mijn boek plaatsen. Een boek dat in zijn geheel de hand ingekleurde borduurpatronen als onderwerp heeft!



Sajou, album pour ouvrages en tapisserie nr. 62

Dit kleine boekje is een van de bijzondere uitgaves van Sajou. Het is een boekje met een genaaide rug waarin acht hand ingekleurde borduurpatroontjes van klein formaat staan. Het boekje meet 14,9 bij 11,1 centimeter. Boven elk borduurpatroon heeft Sajou stempels geplaatst van gewonnen medailles op (wereld)tentoonstellingen. Hij vermeldt de jaartallen 1841, 1842, 1844, 1849, en 1855. Het patroontje dat ik heb uitgekozen is een alfabetje, dat per letter twee kleuren heeft meegekregen.
Op de voorkant van het album staat onderaan: Maison Sajou, Cabin successeur, 52 Rue de Rambuteau Paris.
Waarschijnlijk is het boekje gemaakt tussen 1871 en 1882. Cabin was zijn zwager en zijn opvolger. Maison Sajou heeft bestaan vanaf 1838 tot 1954 en is steeds in de familie gebleven.


Sajou nr. 62. patroonnummer 107
Bronnen: Maillard, Véronique: Sajou, Passion des alphabets anciens
                Pouchelon, Catherine: Abécédaires Brodés.
                                                                                                                                                                             





zondag 26 april 2015

Klein boekje

Als je verzamelt en ook onderzoekt is het belangrijk om regelmatig door je collectie heen te bladeren. Voor dit blog deed ik dat ook en ik  kwam in een van mijn mappen dit kleine leporello gevouwen boekje tegen. Dit is een van de kleinste boekjes die ik ken. Het is 7,9 centimeter hoog en 4,9 cm breed. Het telt 10 gevouwen bladzijden en er staan maar liefst zes kleine alfabetjes in. Maar ook twee cijferreeksen, wat kleine motiefjes, het woord "souvenir" en de woorden "papa" en "maman".
Voor dit blog maakte ik een foto van de omslag en bladzijde 3 en 4. Mooie alfabetjes en een paar kleine motiefjes.


Alexandre Rouyer, mignonserie nr. 1

Ik kan het volgende over dit boekje vertellen:
de uitgever is Alexandre Rouyer. Hij woonde en werkte in Parijs, waar hij in 1856 de fabriek van zijn moeder hervatte. Hij begon als ontwerper van stoffen en van "wasdoek" om te borduren. Hij breidde langzamerhand zijn zaak uit tot een fourniturenzaak en uiteindelijk opende hij in 1876 een winkel aan de Rue Saint- Denis 120.
Na zijn dood in 1881 kent het huis verschillende erfgenamen: de eerste is André Béranger die Rouyer opvolgende. Dit deed hij tot 1893.
Dit kleine boekje is het eerste boekje uit de "Mignon" reeks. Hoeveel boekjes deze serie heeft is mij niet bekend, maar bij mij gaat de serie tot en met nummer 6. Behalve alfabetjes voor kruissteken, zijn er ook verschillende boekjes van deze serie die alfabetjes voor witwerk laten zien.
Er zijn verschillende drukken van deze serie verschenen, vanaf dat Alexandre Rouyer deze ontwierp tot en met James Weill. (1893-1898) Dit is wat bij mij bekend is.
De eerste "Mignon" boekjes van Rouyer zijn zelfs 7,4 bij 4,7 centimeter! Mignon zou je kunnen vertalen als "aardig" of "schattig". Wat ze in mijn ogen dan ook zijn! Onze oudste dochter heeft als een van haar voornamen: Mignon. Maar die naam hebben we haar gegeven lang voordat ik deze  boekjes ging verzamelen.
Deze druk is gemaakt door Béranger en hij werkte tussen 1881 en 1893. De kaft is roze gekleurd en de inhoud is blauw. De achterkant werd door de uitgever gebruikt om reclame te maken voor zijn zaak. Hij zette erop wat hij verkocht: borduurontwerpen, een atelier voor ondergoed en een fabriek voor allerlei boordsel, kant en tussenzetsels. Maar ook had hij een atelier waar hij kennelijk een aantal ontwerpers in dienst had die voor hem borduurpatronen ontwierpen.
Omdat deze boekjes zo klein zijn was het handig om ze te bewaren in het naaimandje of de naaidoos van de eigenaresse. Zó was het voorbeeld snel bij de hand of was het gemakkelijk mee te nemen. De boekjes werden over het algemeen -en zeker in de beginperiode - gemaakt van slecht papier. Veel exemplaren zijn in slechte staat, ook al door het intensieve gebruik.
Leuk zijn de toevallige vondsten van deze boekjes: soms vind je ze terug in handwerkboeken die op rommelmarkten worden aangeboden, dat is mij ook eens overkomen. Dat maakt de vondst natuurlijk dubbel leuk!

Bron: Veronique Maillard: "Rouyer ses plus beaux motifs et alphabets anciens."


dinsdag 14 april 2015

De "Pompadour Bow" Slipper

Mijn verzameling authentieke borduurpatronen bestaat uit verschillende onderdelen.
Eén onderdeel daarvan bestaat uit een aantal mappen met "Bijlagen bij handwerktijdschriften uit de 19e eeuw".
Terwijl ik door de verschillende mappen blader, valt mij weer op dat de verschillende bijlagen van het Engelse tijdschrift: "The Englishwoman's Domestic Magazine" vaak bijzondere ontwerpen laten zien en zeer divers zijn van onderwerp en technieken.
Dit voorbeeld laat een motief voor een pantoffel zien: "The Pompadour Bow" slipper gemaakt door Ad. Goubaud in Parijs. Deze naam was mij al bekend van de verschillende Franse tijdschriften, waar zijn ontwerpen steeds opduiken Maar ook staat zijn naam op leporello gevouwen boekjes en kleine andere boekjes. Kennelijk maakte dit Engelse tijdschrift ook gebruik van zijn ontwerpen, want dit is niet het enige borduurpatroon van zijn hand, dat ik ben tegen gekomen.

In Wikipedia staat dat "The Englishwoman's Domestic Magazine" is uitgegeven tussen 1852 en 1879. Dit tijdschrift verscheen maandelijks. Net zoals de andere tijdschriften uit deze periode, was handwerken niet het enige onderwerp. Naast mode, korte verhalen en feuilletons, informatie over de natuur en soms gedichten kon men iedere maand een borduurpatroon verwachten.
Zelf heb ik geen exemplaren van dit tijdschrift in mijn bezit, maar wel de nodige bijlagen. Jammer genoeg hebben antiquairs en andere verkopers meestal de mooie modeplaten en de borduurpatronen uit  het tijdschrift geknipt om ze los te verkopen. Dat bracht meer geld op.



Dit voorbeeld van een pantoffel, waarvan de "bow" (bolle bovenkant) wordt getoond vind ik een prachtig exemplaar van een bijzondere pantoffel.
Deze handgemaakte pantoffels werden in de loop van de 19e eeuw veelvuldig gedragen door mannen, vrouwen en kinderen en werden bij voorkeur geborduurd. De meeste van deze pantoffels werden geborduurd met hand ingekleurde borduurpatronen als voorbeeld en werden verkocht met de mooiste tafereeltjes uit de Biedermeiertijd er op. Ze werden meestal met halve kruissteken (tapisserie) geborduurd en daarna met één kleur opgevuld. Soms werd er ook nog een afgeleid motief op het patroon gezet voor de zij- en achterkant. De verdere afwerking werd meestal overgelaten aan de handige borduurster, die er een paar mooie pantoffels van moest maken, die ook nog bruikbaar moesten zijn!
Dit borduurpatroon heb ik gekozen omdat het een combinatie van technieken laat zien: de ondergrond is geborduurd met wol in een eenvoudig maar evenwichtig motief. De kleine motiefjes in beige en zwart kunnen met kraaltjes worden geborduurd, maar je zou ook kunnen kiezen voor borduurwol. Op de bovenkant is een strik gemaakt van een motief dat bijna geheel met kraaltjes is geborduurd en met een soort van gesp op de pantoffel is bevestigd. In dit geval lijkt deze gesp ook met kraaltjes te zijn geborduurd, maar men zag ook gespen van metaal of (zilver)kleurig, om de strik mee te bevestigen.
De bijlage is gedateerd: 1 juli 1869.

zondag 5 april 2015

Het "mysterieuze" Biedermeier borduurlapje




 
Dit biedermeier borduurlapje kreeg ik einde van de zomer vorig jaar aangereikt door een buurman verderop uit de straat, toen wij terugkwamen van een korte vakantie. Het bleek dat een naamloze mevrouw die aan mij had willen geven. Navraag bij de twee kleine campings in ons dorp om de mevrouw te vinden leverde niets op en ik wist echt niet waar ik verder moest zoeken. Ik zette het ingelijste borduurlapje op mijn werkkamer neer en even kwam er niets van verder uitzoeken.
Tot ik op een van de bijeenkomsten van de vereniging "MERKWAARDIG" een bestuurslid sprak, die mij vertelde dat zij bij me aan de deur was geweest met het lapje.....  Het raadsel was opgelost!

Het borduurlapje is geborduurd door Trees van Ierssel-Ruygers (overleden in 2012) De motieven die voor dit lapje zijn gebruikt, komen uit mijn verzameling. Ze staan allemaal op verschillende bijlages van Franse handwerktijdschriften uit de 19e eeuw, onder andere uit de "Magasin des Demoiselles" uitgegeven tussen 1844 en 1896.
Trees heeft de verschillende motieven samengevoegd tot deze bijzondere voorstelling en heeft het vervolgens geborduurd. De initialen links en rechts naast de bloemenkrans zijn haar initialen en de mijne. Op dit moment is het patroon van dit lapje nog te bestellen via de winkel van de vereniging.

De reden voor het maken van dit lapje was de tentoonstelling "Met liefde op linnen" die de vereniging MERKWAARDIG  in 2008 heeft georganiseerd in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. De tentoonstelling had als onderwerp de Biedermeierperiode. (1815-1848) Naast ongeveer vijftig met de hand ingekleurde borduurpatronen uit de Atlas Landwehr-Vogels uit Tiel, waren er borduurlappen uit het Openluchtmuseum te zien, die uit de 19e eeuw stammen. Veel leden van de vereniging borduurden kleine lapjes van Biedermeier motieven, die door vrijwilligers werden samengevoegd tot twee grote lange lappen. Deze hingen aan weerszijden van de ingang van de tentoonstellingsruimte.

 
Andere leden borduurden grotere lappen, die ook op de tentoonstelling te zien waren.
Naast de tentoonstelling werd een mooie catalogus onder dezelfde naam uitgegeven. Alle toenmalige leden van de vereniging kregen dit boekje thuisgestuurd. Inmiddels is de voorraad op en zijn er nog enkele exemplaren te verkrijgen bij het Regionaal Archief Rivierenland in Tiel
Het boekje is voorzien van vele mooie foto's en artikelen over de Biedermeiertijd, de tentoongestelde hand ingekleurde borduurpatronen, handwerkbenodigdheden, de benodigde achtergrondinformatie en hedendaagse geborduurde lappen uit deze periode. Ook is een borduurpatroon bijgevoegd van een speciaal daarvoor samengestelde borduurlap.

Inmiddels heeft het "mysterieuze" lapje een plekje gekregen. Ik ben er erg blij mee!







dinsdag 24 maart 2015

Het borduurpatroontje voor mijn visitekaartje


Een paar jaar geleden kwam er een moment dat ik mij aan anderen wilde presenteren door middel van een visitekaartje. Dat kaartje moest laten zien waar ik me mee bezig hield en moest vooral kleurrijk zijn. Ik heb gezocht naar een geschikt motiefje uit mijn eigen verzameling hand ingekleurde borduurpatronen, niet te groot en de voorwaarde was dat er natuurlijk bloemen op zouden staan!


Dit is een heel schattig motiefje van een mooi bloemboeketje en het staat op een hand ingekleurd borduurpatroon met patroonnummer 13.785 van de uitgever Rudolph Grasshoff uit Berlijn. Hij werkte van 1863 tot na 1888 en was de opvolger van Z.A. Grünthal. In de literatuur die ik heb gevonden staat dat Grasshoff in ieder geval tot het jaar 1888 heeft gewerkt, maar mogelijk ook nog daarna. Dat lokt natuurlijk verder onderzoek uit! Gelukkig heb ik mijn eigen "steun en toeverlaat" die het leuk vindt om te grasduinen in oude stukken en hij kwam tot de slotsom dat de firma van Rudolfh Grasshoff in ieder geval tot en met 1892 heeft bestaan. Rudolph is waarschijnlijk in 1890 overleden. De laatste twee jaren heeft zijn vrouw: H. Grasshoff geboren Mahlke het bedrijf nog voortgezet. Zij staat in het adresboek als "Kaufmannswitwe" genoemd.
Op het borduurpatroon nr. 13.785 staat  boven dit motief nog een bloemmotiefje en dat is een boeketje met viooltjes en kleine rode bloemetjes. Maar dit is mijn keuze geworden. Waarom?
Omdat dit boeketje zo goed weergeeft van welke bloemen ik houd: rozen, liefst rode en roze, een rozenknop, en blauwe vergeet me nietjes. Heel goed is te zien dat onder de verf kleurtekens zijn aangebracht en het einde van een aantal kleurdeeltjes is begrensd door een lijn. Dit vergemakkelijkte het met de hand inkleuren van het borduurpatroon.
 

Bovenaan het visitekaartje staat wat ik doe: het onderzoek en natuurlijk het verzamelen van historische borduurpatronen.
Mijn andere gegevens staan natuurlijk ook op het kaartje.....



vrijdag 13 maart 2015

Mijn eerste hand ingekleurd borduurpatroon

Ik borduur al vanaf mijn vroegste kinderjaren. In de jaren 80 borduurde ik mijn eerste merklap en er volgden er vele, zowel vanaf een bestaand patroon geborduurd als door mij samengesteld met merklappatroontjes voor gelegenheidsmerklappen.
In 1997 ging ik naar de tentoonstelling "Steek voor Steek" in Tiel. Deze tentoonstelling ging over de grote collectie borduurpatronen van de familie Landwehr-Vogels. Ik werd helemaal enthousiast van de mooie en soms zeer grote en kleurrijke hand ingekleurde borduurpatronen uit de biedermeiertijd die daar tentoongesteld werden.
Daarna zocht ik naar informatie in boeken. Het boek dat geschreven was door Josephine Landwehr-Vogels: "Historische kruissteekpatronen- Originele motieven uit de Biedermeiertijd" was al in mijn bezit, maar dat ging ik opnieuw lezen en nu met een andere blik. Achterin het boek stond een lijstje met literatuur en daarna groeide langzamerhand mijn bibliotheek met handwerkboeken over dit onderwerp.
In 2003 werd in Zwolle in het Stedelijk Museum een tentoonstelling gehouden over Biedermeier borduurpatronen: "Borduren in de 19e eeuw". Ook hier werden een aantal borduurpatronen uit de "Atlas Landwehr-Vogels" tentoongesteld. En ook borduurwerken uit die tijd. De tentoonstelling was mooi vormgegeven en ik weet nog dat ik er een paar uur heb doorgebracht, steeds opnieuw dwalend langs de prachtige borduurpatronen.
Na afloop liepen mijn man en ik door het mooie centrum van Zwolle en opeens zag ik op een hoek een klein antiekwinkeltje met veel oude handwerkspulletjes, tijdschriften en ook borduurpatronen. Volgens mij heette het winkeltje "Piggelmee" maar dat weet ik niet zeker meer.
Ik zag het meteen: een borduurpatroon dat met de hand was ingekleurd. Het was met een speld aan de muur geprikt. Het verwisselde snel van eigenaar!





Omdat het patroon is afgeknipt zijn er geen gegevens op te vinden en ik kan alleen maar gissen naar de uitgever. De kleuren zijn echter nog helder, maar soms iets sleets. Het is jammer dat het patroon gevouwen is geweest, maar zo ging dat: na het borduren verloor het patroon zijn waarde voor degene die het geborduurd had en "verdween" het vaak in een handwerkboek of in een kast bij andere spulletjes.
Dit is dus het eerste borduurpatroon van mijn verzameling en het neemt hierdoor een bijzonder plaatsje in.
In de blogs die zullen gaan komen zal ik meer vertellen over de collectie die ik hierboven heb genoemd en over mijn vrijwilligerswerk bij het Regionaal Archief Rivierenland in Tiel