Dit blog gaat over oude borduurpatronen uit de 19e eeuw.
Met name de hand ingekleurde patronen en borduurpatronen die als bijlages bij de 19e eeuwse handwerktijdschriften verschenen. Maar ook kleine leporello gevouwen boekjes met alfabetjes en verschillende motiefjes zullen de revue passeren. Ik hoop dat je geïnteresseerd raakt en regelmatig kijkt. Ik wens je veel plezier!

vrijdag 22 mei 2015

In memoriam JOHN LANDWEHR

Op 12 mei jongstleden is John Landwehr plotseling overleden.
Hij stond bekend als een veelzijdig verzamelaar. Samen met zijn vrouw Josephine verzamelde hij borduurpatronen uit de 19e eeuw en dat is de reden waarom hij vandaag onderwerp op mijn blog is.
Hij was goed bekend in de wereld van de antiquairs, waardoor hij ingang had bij veel verzamelaars, kopers en verkopers. Behalve borduurpatronen verzamelde hij ook kinderboeken uit de 19e eeuw, oude kookboeken en andere historische boeken. Hij schreef een flink aantal boeken over zijn verzamelingen, meestal met een kwinkslag.


Ex libris van John Landwehr: Een leven zonder boeken
is de dood. (aan Seneca ontleend motto)

In 1995 heeft het echtpaar Landwehr-Vogels hun uitgebreide collectie borduurpatronen geschonken en gedeeltelijk verkocht aan de gemeente Tiel, die de verzameling onderbracht in het Regionaal Archief Rivierenland aldaar. Hier worden ze sindsdien goed bewaard in een geklimatiseerd depot.
De collectie kreeg de naam "Atlas Landwehr-Vogels" en bestaat uit duizenden hand gekleurde borduurpatronen, bijlages bij tijdschriften uit de 19e eeuw en oude, zeer oude, maar ook hedendaagse boeken over handwerken en borduurpatronen. Daarnaast is er in de collectie een indrukwekkend aantal voorwerpen die met hun verzameling te maken heeft, sommige van museale kwaliteit.

Eén van de voorwaarden voor schenking was, dat de Atlas op gezette tijden tentoongesteld zou worden. Het Regionaal Archief heeft dat ook gerealiseerd.
In 1997 vond de eerste tentoonstelling plaats in het streekmuseum van Tiel, genaamd: "Steek voor steek".
In 2003 in het Stedelijk Museum in Zwolle, genaamd: "Borduren in de 19e eeuw".
In 2008 in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem: "Met liefde op linnen".
Daarnaast waren er in het Regionaal Archief Rivierenland een paar kleinere tentoonstellingen in 2000 en in 2005 te zien.
In 2017 zal in de Kantfabriek in Horst opnieuw een tentoonstelling worden gehouden van hand gekleurde borduurpatronen uit de Atlas Landwehr-Vogels en uit mijn eigen collectie en ik hoop dan mijn boek over dit onderwerp te presenteren.

Begin 2005 kwam ik met het Regionaal Archief in contact vanwege mijn grote passie voor de hand gekleurde borduurpatronen, waarna in samenwerking met de vereniging MERKWAARDIG de tentoonstelling in Arnhem werd gerealiseerd. In 2009 werd ik vrijwilliger bij het Archief, met als taak het beschrijven van de gehele Atlas.
In de loop van 2005 vond mijn eerste contact plaats met het echtpaar Landwehr-Vogels. Mijn bedoeling was om wat meer achtergrondinformatie van hen te vernemen over hun verzameling. Het zijn een aantal gedenkwaardige bezoeken geworden in de jaren daarop. Ook al hadden zij de borduurpatronen niet meer in huis, hun passie over het verzamelen ervan klonk door in hun verhalen.

John Landwehr liet mij - met witte handschoentjes aan - het oude patronenboekje van Johann Sibmacher zien: "Newes Modelbuch in Kupffer gemacht", een uitgave uit 1604! Het staat vol met prachtige oude borduurpatronen die op koperplaat zijn gemaakt. Toen hij zag dat mijn interesse groot was, kwamen meer boeken op tafel die hij mij liet zien en daaruit kon ik opmerken dat zijn passie voor oude boeken zeer groot was.
Zijn vrouw Josephine was meer van de borduurpatronen en kon daar veel over vertellen. Zij schreef in 1984 het boek: "Historische kruissteekpatronen", dat nu alleen antiquarisch te verkrijgen is. Ik heb dit keer de achterkant van het boek gefotografeerd. De voorkant is inmiddels wel bekend bij velen. De patronen achterop zijn door John Landwehr en zijn vrouw geschonken in juni 2012, bij de opening van het nieuwe gebouw van het Regionaal Archief Rivierenland. Het zijn opmerkelijke grote patronen, waarvan de J en de L een onderdeel zijn. Ze zijn met clownsfiguren versierd: de letters van hun voornamen.


Door de verzameling van John en Josephine Landwehr-Vogels ben ik in de gelegenheid gesteld om al deze prachtige borduurpatronen te beschrijven en te bestuderen en daardoor veel kennis op te doen, met name van de grote hoeveelheid hand gekleurde borduurpatronen.
John Landwehr is 91 jaar geworden.

















zondag 17 mei 2015

Over SAJOU gesproken...


Het is ongetwijfeld zo, dat de uitgever/fabrikant Jacques Simon Sajou (1805-1882) uit Parijs één van mijn favoriete uitgevers van borduurpatronen uit de 19e eeuw is. Het heeft als reden, dat hij zeer veelzijdig bezig is geweest en een aantal uitvindingen heeft gedaan, die zijn bedrijf en dus ook de handwerkwereld ten goede zijn gekomen. Hij was zeer innovatief en hij zorgde er voor dat zijn producten op een goede manier "aan de vrouw" kwamen. Ten slotte was hij een sociaal denkend mens: in zijn atelier had hij jonge weesmeisjes in dienst die hij onder andere opleidde tot inkleurders, zodat ze in de grote buitenwereld hun eigen kost konden verdienen. Hij liet ze daarnaast onderwijs en godsdienstles geven. Ze woonden op zijn bedrijf en zijn vrouw zorgde goed voor hen tot het moment dat ze op eigen benen konden staan.

Sajou begon met hand ingekleurde borduurpatronen. In het begin keek hij deze kunst af van de Berlijnse uitgevers. Het copyright was toen nog niet zo'n issue! Duizenden borduurpatronen van goede tot zeer goede kwaliteit bracht hij uit. Gaandeweg de tijd gaf hij grote, maar ook heel kleine gedrukte patronenboekjes uit. Vele honderden boekjes met vele alfabetjes en kleine motieven, die in kruissteek geborduurd konden worden kwamen op de markt, maar ook gaf hij patronenboekjes uit met witwerkpatronen, die bedoeld waren voor het borduren van monogrammen en grote tot zeer grote letters voor tafellakens, gebruikstextiel en beddengoed. Andere handwerktechnieken die hij in zijn boekjes beschreef waren: breien, haken, tapisserie, macramé, filet doorstopwerk, frivolité, bloemen voor wolwerk, kantklossen enzovoort.

Hij won vele prijzen op wereldtentoonstellingen en de juryrapporten waren erg lovend over zijn werk en zijn betekenis voor de handwerkindustrie.
Hij heeft zijn medewerking verleend aan het tijdschrift "La Brodeuse", waarvoor hij vele met de hand ingekleurde borduurpatronen graveerde. Het Regionaal Archief Rivierenland heeft een aantal (bijna) complete jaargangen van dit tijdschrift, die van uitzonderlijk goede kwaliteit zijn.

In 1851 lanceerde hij "de Guide Sajou": een handwerktijdschrift voor dames, waarin hij vele technieken uitlegt en patronen weggeeft. Het kwam maandelijks uit en bijgevoegd waren steeds een hand ingekleurd patroon, een gedrukt vel met diverse patronen voor gebruiksartikelen en een vel met een patroon voor andere technieken, bijvoorbeeld haken. Hij gaf in zijn tijdschrift antwoorden op vragen van lezers en bedacht steeds weer andere toepassingen.
Daarnaast wist hij als geen ander reclame voor zijn bedrijf te maken, door de veelzijdigheid van zijn producten te benadrukken, maar ook de goede kwaliteit. Het tijdschrift heeft echter maar vier jaren bestaan, daarna duikt hij steeds weer op als medewerker/deskundige bij andere Franse en ook andere buitenlandse tijdschriften.

Het kost mij moeite om niet nóg meer over Sajou te vertellen. Een groter verhaal over deze bekende uitgever zal ik in mijn boek plaatsen. Een boek dat in zijn geheel de hand ingekleurde borduurpatronen als onderwerp heeft!



Sajou, album pour ouvrages en tapisserie nr. 62

Dit kleine boekje is een van de bijzondere uitgaves van Sajou. Het is een boekje met een genaaide rug waarin acht hand ingekleurde borduurpatroontjes van klein formaat staan. Het boekje meet 14,9 bij 11,1 centimeter. Boven elk borduurpatroon heeft Sajou stempels geplaatst van gewonnen medailles op (wereld)tentoonstellingen. Hij vermeldt de jaartallen 1841, 1842, 1844, 1849, en 1855. Het patroontje dat ik heb uitgekozen is een alfabetje, dat per letter twee kleuren heeft meegekregen.
Op de voorkant van het album staat onderaan: Maison Sajou, Cabin successeur, 52 Rue de Rambuteau Paris.
Waarschijnlijk is het boekje gemaakt tussen 1871 en 1882. Cabin was zijn zwager en zijn opvolger. Maison Sajou heeft bestaan vanaf 1838 tot 1954 en is steeds in de familie gebleven.


Sajou nr. 62. patroonnummer 107
Bronnen: Maillard, Véronique: Sajou, Passion des alphabets anciens
                Pouchelon, Catherine: Abécédaires Brodés.